چند روز است مقالهای منصوب به استاد عبدالحمید ایرانژاد درباره ملا کمالان هوت در وبلاگهای بلوچی دست به دست می شود.بدین سبب حیف آمدم کتاب یادنامه استاد کمالان را برای دوستان گرامی معرفی نکنم.
کتاب در سال ۱۳۸۷ توسط موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی با شمارگان ۱۲۰۰ منتشر شده است. این کتاب مجموعهای از مقالات و سخنرانیهای اساتید بزرگ فرهنگ، هنر و ادب ایران و به خصوص بلوچستان در مراسم بزرگداشت خواننده پرآوازه بلوچ ملا کمالان است.
در این کتاب دکتر قربان بهزادیاننژاد، رئیس موسسه مطالعات فرهنگ و تمدن ایران زمین درباره تاریخ قوم بلوچ و قدمت چند هزار ساله او سخن گفته است. وی درباره اهداف موسسه برای حفظ و نثر آثار فرهنگی و تمدنی ایران مطالبی را بیان داشته اند.
استاد شجریان از پیوند عمیق موسیقی بلوچی با فرهنگ آن گفته است. او فرهنگ ایران را آمیختهای از تمامی فرهنگهای اقوام ساکن این سزمین می داند.
در این کتاب پیرمحمد ملازهی از تبارشناسی تاریخی و نژادی و زبان مردم بلوچ در متون مختلف سخن به میان آورده است. نسب سامی، عربی و ایرانی بلوچ در اسناد تاریخی مورد کنکاش قرار گرفته است. همچنین عبدالعزیز دولتی بخشان به بررسی زبان شناختی زبان بلوچی پرداخته است.
کارشناسی میراث فرهنگی و گردشگری، شهین برهانزهی، به بررسی انواع موسیقی رایج در بلوچی پرداخته است. معرفی سازهای و موسیقی بلوچی و نمود آن در آیینهای مختلف مورد توجه این محقق قرار گرفته است. جواد محمدی خمک، پژوهشگر فرهنگ سیستان و بلوچستان، در مقاله تحت عنوان ایرانیان بلوچ به ریشه شناسی لغوی بلوچ پرداخته است.
یکی از مقالات زیبایی که در مجموعه وجود دارد نوشتهای از محمدرضا درویشی، آهنگساز و پژوهشگر موسیقی ایرانی است. او به زیبایی به معرفی موسیقایی استاد کمالان و موزیک بلوچستان پرداخته است. یکی از توصیفات وی درباره نوازندگان بلوچ به خصوص نوازنده قیچک، علی محمد بلوچ است. وی علی محمد بلوچ را نوازندهای پرتکنیک ،پرفهم و اعجوبه تمام عیار موسیقی می داند. علیمحمد بلوچ از نظر این کارشناس در سطح نوازندگی بزرگترین ویولون نوازان جهان است.
در پایان این مجموعه سیدمحمود حسینی، استاندار سابق سیستان و بلوچستان ویژگیهای فرهنگی فرهنگی مردم این دیار به مورد بررسی و تفحث قرار داده است.