پهره..وبلاگ فرهنگی هنری وادبی بلوچستان
,, روزنامه پهره,, پهره روتاک,,پهره..وبلاگ فرهنگی هنری وادبی بلوچستان
,, روزنامه پهره,, پهره روتاک,,آمدها ودرآمدها...!(بررسی وضعیت کشاورزی قصرقند)(2)
آمـــــــــدها ودرآمـــدها...!
بررسی وضعیت کشاورزی قصرقند
قسمت دوم:
آب هدر رفته عاقبت به کجا مسافراست؟
رودخانه کاجه از ارتفاعات شمال قصرقند سرچشمه می گیردودر پیچ وخم های این ارتفاعات وبا شیبی تند ازقسمت شمال وغرب شهر قصرقند عبور می کند.این رودخانه در هنگام طغیان بسیار سریع وبه صورت مخرب جریان پیدا می کند.گفته ها وآثار به جا مانده از جریان این رودخانه حاکی از آن است که روزگاری عرض آن بسیار وسیع تر از اکنون بوده و از ضربه وزیانی که به مردمان منطقه و وضعیت کشاورزی آن زده بود،شعری بلوچی در وصف این رودخانه خروشان سروده اند.این رودخانه فصلی بوده وبستر آن سنگلاخی می باشد.
این رود قبل از رسیدن به قصرقند در مسیرش مارپیچ وانحرافی S مانند دارد،که این مارپیچ باعث می شود که آب به زمین نشیند ودر بستر زمین سفره ای غنی از آب زیر زمینی به وجود آورد.این سفره عظیم آبی در پایین دست بصورت قنات وچاه به بهره برداری می رسد.تاریخ حفر واحداث قنوات قصرقند دقیقا معلوم نیست اما از گفته ها چنین بر می آید که در حفر این تونل های آب زیر زمینی زحمت های زیادی کشیده شده است.که امروزه متاسفانه لایه روبی ای نمی شوند که در خور توجه باشد.نقل است که مردم به دستور حاکم شهر وبه صورت هشر(هشرHashar= بسیج)اقدام به این کار عظیم کرده اند که پس از نسل هاهنوز آثار آن پا برجا می باشد.آب این قنوات به صورت نوبتی بین اقوامی وقبیله هایی که در حفر ویا دیگر صورتهایی که استفاده از آب را برایشان مجاز می شده، تقسیم می شده است.
باپیشرفت ورشد جوامع، جامعه ی کوچک قصرقند بی نصیب از این تغییرات نشد.ساختارهای اجتماعی از حالت سنتی وعشیره ای آزاد شد وافق های جدیدی بوجود آمد.حاکمان و وضعیت نفوذ وقدرتشان تضعیف شد وهمه مردم پا به مرحله ای جدید از حیات اجتماعی دست پیدا کردند که این تغییرات تقسیم آب را هم به دنبال داشت،تاجایی که امروز کسی نیست دم از مالکیت آب نزند...
با ذکر اوصاف بالاکه اجمالا اشاره ای شد،وضعیت مالکیت آب مشخص شد.اما سوال اینجاست که وضعیت آب اکنون چگونه است؟!
چه عواملی باعث هدر رفت آب قصرقند می شود؟
لازم به توضیح است که منظور از هدر رفت آب عدم مدیریت صحیح وبهره برداری نا مناسب آن می باشد.در ذیل عواملی که باعث هدر رفتن آب قصرقند می شود بیان می گردد.
- مهم ترین عامل هدر رفتن آب کم توجهی وگاهی بی توجهی اکثریت جامعه به بخش کشاورزی می باشد.یا به قولی پرداختن به کارهایی به جز کشاورزی می باشد که در این مورد می توان گفت، شغل وحرفه ای با نام و عنوان کشاورزی در قصرقند رو سمت انزوا می رود.عواملی که موجبات این انزوا را پدید آورده است، دربخش عوامل رکود کشاورزی،در همین تحقیق خواهد آمد.
تصویری ازدشت پاسک- مکانی مستعد برای کاشت محصولات جالیزی
- دومین عامل هدر رفت آب،عدم وجود زیرساخت های مناسب در جهت بهره برداری بهینه آب،وسنتی ماندن کشاورزی منطقه وروشهای غیر مناسب آبیاری می باشد.(دراین مورد می توان به استفاده از آبیاری قطره ای یا آبیاری تحت فشاراشاره نمود که درصرفه جویی آب بسیارمناسب اند.درمقابل روش های نا صحیح آبیاری غرقابی درقصرقند از رونق خاصی برخوردار است!! قابل ذکر است که جهاد کشاورزی منطقه اقداماتی را در ایجاد آبروهای بتونی برای جلوگیری از نفوذ آب به زمین انجام داده که قابل تقدیر است اما هنوز در این مورد کارهای زیادی لازم است که به اجرا درآید.لایه روبی جوی ها وکانالهای آبرسانی در وضعیت هدر رفتن آب کار زیادی نیست،اما همین کار ساده انجام نمی شود و کانالهای آبرسانی در تلی ازعلفهای هرز به هم تنیده، قابل تشخیص نیستند.)
- سومین عامل هدر رفتن آب پایبند نبودن به تعهدهایی است که احترام به آن لازمه زندگی اجتماعی است.بارها بارها خودم با دیدگان مشاهده نموده ام که افرادی آبی را که به باغ ویا زمین زیر کشت در جریان بوده مسیرش را به زمین های بایر هدایت نموده اند.علت را جویا شدم،جواب هم اینکه علفی در بیاید برای گوسفندانم.البته این فقط یک مورد از مواردی بود که قابل ذکر است.برای همچین شرایطی میراب راه چاره بوداما دریغ از کسی که عنوان میراب را بر خود گذارد.
باغ مرحوم بیک محمد جدگال- دمبیگان-قصرقند.
دمبیگان وپاسک دارای خاک حاصلخیز برای کشاورزی می باشد.در این دشت که آبرفت رودخانه پاسک می باشد،مکانی مستعد برای کاشت انواع محصولات است که با کمک وهمیاری دولت ومردم وهدایت آب های سطحی که مسیرشان مشخص نیست می توان طرح طوبی را در این نقطه به اجرا در آورد...
- مورد دیگر کشت تک محصولی برنج است که در تابستان ودر فصل کمبود آب کاشت می شود.همانطور که می دانید برنج به آب زیادی نیاز دارد.این آب بعداز مدتی بایستی تعویض شده ومجددا پرآز آب می شود.در این مورد تبدیل زمین های زیر کشت از برنج به سایر محصولات کشاورزی هم مشکل کم آبی تابستان حل می شود وهم آب در سایر بخشهای کشاورزی به طور مستقیم می شود.چه بسا نخلستانها درتابستان قطره ای آب را به خود نمی بینندزیرا همه آب صرف پر وخالی کردن شالیزار می شود.در این باره به جرات می توان گفت کشاورزی قصرقند فقط تابستانه است واز محصولات جالیزی ودیگر صیفی جات خبری نیست...
موارد دیگری هم براین مقوله مصداق پیدا می کنند که در اینجا مهم ترین های آن نام برده شد.
ادامه دارد...
