قسمت دوم: تکه پاره های زبان بلوچی هر کدام به سویی

 

قسمت دوم: تکه پاره های زبان بلوچی هر کدام به سویی

یاسر کرد

زبان بلوچی سرنوشت بهتری از خود قوم بلوچ نیافته است. بازی بزرگ آسیا با بازیگری بزرگ به نام خورشید بی غروب امپراطوری بریتانیا این قوم را مانند بسیاری از اقوام جهان در مرزهای سیاسی متفاوتی قرار داد. بخشی از بلوچستان بزرگ از پیگره ایران جدا شد و ضمیمه خاک هندوستان قرار گرفت که بعدها با استقلال پاکستان در این کشور واقع شد. بخش از آن در قالب استقلال افغانستان به این کشور ضمیمه شد.                

در این کشورها غلبه با فرهنگ مسلط بود. و بتدریج زبان و فرهنگ بلوچهای این مناطق در فالب یک خرده فرهنگ در فالب فرهنگ آن کشورها قرار گرفت. زبان بلوچی هم در سیطره زبانهای غالب آن کشورها به گونه ای متفاوت رشد یافت. در پاکستان با انواع الفاظ و واژه های اردو مخلوط و معجونی بدست آمد که برای بلوچهای ایران غیر قابل فهم شد. در افغانستان هم به همین صورت . در کشورمان با وجود اینکه زبان بلوچی به گواهی زبانشناسان در شاخه زبانهای هند و اروپایی قرار دارد و قرابت و خویشاوندی نزدیکی بازبانهای پهلوی دارد اما باز با توجه به تسلط زبان فارسی نیز حیات متفاوتی را یافته است. به یک تعبیر زبان بلوچی در هر کدام از این سه کشور راه متفاوتی را در پیش گرفته است.

ابتدا بلوچهای پاکستان بودند که با توجه به فدرال بودن نظام سیاسی این کشور توجه شان را به ساختمند و نظامند کردن زبان بلوچی آغاز کردند. زبانشناس فقید - سید ظهورشاه هاشمی -با تالیف کتب ارزشمندی همچون سید گنج و کتبی در زمینه الفبای زبان بلوچی آغاز گر این راه بود. و باز بدلیل ساختار سیاسی این کشور تولیدات فکری به این زبان هم از لحاظ کمی و کیفی رشد زیادی را داشته است. خوشبختانه بدلیل اینکه پدرم یک کار تحقیقی در زبان بلوچی بنام- تحقیقی در امثال و حکم بلوچی - انجام داد و آنرا را با همین نام حدود یکسال قبل به کتاب کرد، من با بسیاری از این کتب و مجلات بلوچهای پاکستان - از حدود هفت هشت سال قبل - مانوس و آشنا هستم. و باید عرض کنم که تولیدات آنها در این زمینه قابل توجه است.

در ایران هم کوششهای پراکنده ای صورت گرفته است اما بدلایل متعدد توفیقات اندک بوده است. اولین مساله سیاستهایی فرهنگی هستند که در قالب مدیریت قومی در صد سال اخیر اعمال شده است و کماکان ادامه دارد. مساله زبان رسمی و واحد برای همبستگی ملی از ضروریات است . اما اگر این همبستگی توام با این بود که به زبانهای محلی که ریشه در ایران دارند توجه می شد این یک نقطه ضعف برای زبان ملی به حساب نمی آمد بلکه می توانست آنرا تکمیل کند . بهروی توفیقات اندک کارهای پراکنده ای که در ایران در مدون کردن زبان بلوچی صورت گرفته ناکافی است.

مساله دیگر در زبان بلوچی کارهایی است که در اروپا صورت گرفته و مشخصا" کارهایی است که سرکار خانم دکتر کارینا جهانی مدیر گروه زبانهای باستانی دانشگاه اپسالای سوئد و تنها دکتر زبان بلوچی دنیا صورت داده است. در آنجا زبان بلوچی نیز حیاتی دیگر گونه یافته است.

در مجموع تکه پاره های زبان بلوچی هر کدام دارند به سویی متفاوت حرکت می کنند . که کار را برای کسانی که می خواهند بروی این زبان کار کنند را نیز سخت کرده است. .... ادامه دارد