یاسر کرد
نظام اجتماعی در این شهرستان بر مبنای طایفه و قبیله استوار است . این شهرستان محل زندگی طوایف بزرگی از استان است که پراکندگی جمعیتی این طوایف در بسیاری از شهرهای استان نیز ادامه می یابد. بزرگترین طوایف این شهرستان : ریگی در میرجاوه ، نوک آباد و خاش پراکنده هستند. (کردو میربلوچزهی و سهرابزهی ) که هر سه تیره یک ریشه دارند. در نوک آباد و خاش زندگی می کنند. شهنوازی (یارمحمد زهی ) نیز در خاش و میر جاوه ( روتک و تهلاپ) دارای جمعیت هستند. از دیگر طوایف شهرستان : شعلی بر ، هاشمزهی ، جمشید زهی ، قلندر زهی ، محمود زهی ، گنگوزهی ، عمر زهی و...... نام برد. وقتی که بحث انتخابات به میان می آید طایف نارویی و شه بخش ( اسماعیل زهی) که در کورین و نصرت آباد زندگی می کنند نیز اهمیت می یایند.
با توجه به اینکه هیچ حزب و تفکری در این شهر حضور ندارد انتخاباتها در این شهر مثل جای جای استان نیز بر مبنای رقابت طوایف استوار است . البته خیلی غلیظتر از جاهای دیگر استان . به تبع حضور طوایف در انتخابات سرداران طوایف نیز بسیار تعیین کننده هستند و معمولا" در شهرستان خاش برخلاف دیگر شهرهای استان روحانیون چندان حضور جدی ندارند چرا که خود نیز عضوی از طایفه و در سلسله مراتب طایف قرار دارند. . تحصیلکردگان نیز دارای چنین وضعیتی هستند . و با توجه به نظام طایفه ای، تحصیلکردگان دریافته اند که می توانند با حمایت طایفه براحتی صاحب عناوین و مناصب مختلف بشوند که متاسفانه بسیار بیشتر بر طبل طایفه گرایی می کوبند .
انتخاباتها در خاش محل رقابت طوایف با یکدیگر است . هر طایفه ای که اقمار بیشتری از طوایف خردتر داشته باشد و بهتر بتواند عصبیت طایفه ای را تشویق کند و منابع و نیرو هایس را بسیج کند . انتخابات را برده است.معمولا" طایفه ریگی و کرد(میربلوچزهی و سهرابزهی) و شهنوازی سه ظلع اصلی انتخاباتها در خاش هستند .
انتخاباتهای بعد از انقلاب نشان می دهد به غیر از دو دوره ( دوم و سوم ) که مولوی دامنی انتخابات را برده در بقیه دوره ها برد از آن نمایندگان طوایف بوده است.و باز به غیر از دو دوره که مرحوم هاشمزهی از یک طایفه کم جمعیت و بر اساس ویژگیهای فردی برنده انتخابات شده در سایر انتخاباتها چه شورا و چه مجلس سرداران و طوایف نقش تعیین کننده ای داشته اند.
در انتخابات پیش رو مهندس پشنگ از طایفه ریگی که با سیاست و درایت سردار بشیر احمد توانسته 8 سال در مجلس باشد کما کان در کوران رقابت است. طایفه شهنوازی ضلع تاثیر گذار دیگر انتخاباتها در خاش و سردارش جاجی خوبیار از حاج خدابخش کرد تمندانی ( از طایفه کرد ، سهرابزهی و میربلوچزهی) حمایت می کنند. اما جالبتر اینکه خود طایف کرد هنوز به هیچ جمعبندی نرسیده است . و از این طایفه نیز ( نصر الله کرد و انور کرد و البته اینجانب!!) مطرح هستند. و از دیگر کاندیداهای خاش از طایفه هاشمزهی : دکتر فرامرز هاشمزهی - رییس دامپزشکی ایرانشهر . و پاکزاد را می توان نام برد.
انتخابات را چه کسی خواهد برد ، فرقی نمی کند . از دل طایفه گرایی موجود در خاش هیچ خیری به این شهرستان نرسیده است . بارها گفتند و ما نیز می گوییم . تا این ساختار وجود دارد . تا طایفه مبنای عمل باشد.تا تحصیلگرده و روشنفکر بخواهد از این ساختارمنافع فردی خود را جستجو کند ما به هیچ جا نمی رسیم.